Wiedziałem, że mnie nie zawiodą. Obietnicę wypełnili i tak 8
kwietnia 2010 przylecieli…
Jerzy
Oset, mój Tata
Ks.
Gabriel Biskup, proboszcz par. pw. Św. Urszuli Ledóchowskiej
Ks.
Andrzej Parusiński, proboszcz par. pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Niech Tata sam opowie…
Podczas pożegnalnej kolacji Maćka w czerwcu 2009 księża
zapytali:
- Kiedy pan leci odwiedzić syna?
- Jak wy polecicie ze mną – odpowiedziałem.
- To lecimy w środę po Wielkanocy 2010...
I stało się – jedziemy do Zambii.
Księża mieli zaopiekować się mną w czasie podróży, a stało
się odwrotnie.
Andrzej zapada na dolegliwości sercowe, a Gabryś ma
zapalenie krtani i to ja muszę się troszczyć o przelot, choć nie mam o tym
pojęcia.
Do Lusaki dolatujemy rano, gdzie po załatwieniu formalności
paszportowych i wizowych z pomocą polskiego zakonnika podesłanego nam przez
Maćka wpadamy w ramiona naszego misjonarza. Pakujemy się do starego 16-letniego
Land Rovera: Gabryś do szoferki, gdzie będzie musiał trzymać wypadające drzwi,
a ja z Andrzejem i bagażami lądujemy na pace samochodu.
Lusaka sprawia wrażenie prowincjonalnego miasteczka. W
centrum parę wieżowców, ulice szerokie, ale większość bez asfaltu, ludzie
zabiegani, ruch samochodowy duży. Domy prywatne okratowane, otoczone murem, a
nim druty z prądem.
Po wypiciu kawy ruszamy w dwustukilometrową podróż do stacji
misyjnej Mpanshya.
Droga dobra, asfaltowa, a po obu jej stronach busz – trawa i
drzewa. Ten obraz będzie nam towarzyszył przez cały okres pobytu w Zambii. Co
kilkadziesiąt kilometrów przy drodze miejscowa ludność sprzedaje własne
produkty: pomidory, banany, dynie itp.
W tych miejscach można też zobaczyć osady domków. Domki są
różne: jedne z gliny i słomy, a inne z drewna, czy też murowane. W czasie
podróży widzimy też szkoły – budynki są malowane na niebiesko. Szkolnictwo jest
na bardzo niski poziomie, nauczyciele pracują na zasadzie nakazu pracy. Szkoła
jest nieobowiązkowa, ale płatna, nauka trwa 12 lat. Językiem urzędowym jest
angielski, posługuje się nim jednak bardzo mały procent ludności w buszu. Po
drodze mieszkańcy witają nas uśmiechem i machaniem rękoma – my oczywiście
odpowiadamy.
Ostatni kilometr do misji Maćka to piach i dziury. Nagle
wyrasta piękny murowany kościółek z czerwonej cegły, a kilkadziesiąt metrów
dalej plebania w kształcie litery L. Na placu stoi jeszcze jeden domek z
ogródkiem, pełniący rolę domu gościnnego. Obok domu znajduje się też murowana
wiata spełniająca rolę muszli koncertowej. W pobliżu kościoła jest stolarnia
stanowiąca własność misji, a użytkowana przez Szwajcarów.
Jakieś 300 metrów w dół i dochodzi się do centrum wioski,
bazaru, a za nim są zabudowania szpitala i dom sióstr Boromeuszek. Obok
szpitala stoi parę domków dla personelu szpitalnego, a trochę dalej prywatna
szkoła pielęgniarska.
Pierwsze próby założenia misji w Mpanshy datowane są na rok
1926, ale tak na poważnie to działalność misyjną rozpoczęto w 1951 roku.
Życie wioski koncentruje się na bazarze, a tam przede
wszystkim przy bilardzie. Natomiast ta część mieszkańców, która chce zapewnić
rodzinie jako taki byt, ciężko pracuje przy wypalaniu węgla drzewnego lub na
farmach. W pierwszym dniu poznajemy katechistę, który jest prawą ręką
misjonarza w zakresie krzewienia wiary i prowadzenia kancelarii. Poznajemy
również Grace, kucharkę, która w zakresie kuchni za dużo nie umie, ale jest
bardzo pracowita i chętnie się uczy. Nauczyliśmy ją piec placki ziemniaczane,
ugotować kapustę po naszemu, czy zrobić zupę /oni zup nie jadają/.
Dzień na misji nie jest łatwy – od godziny 7 rano pokazują
się interesanci: pierwszy bezdomny Józef, który osiedlił się tuż za ogrodem i
przychodzi po jedzenie, a później ludzie z ogromem spraw trudnych do
załatwienia. O godzinie 17 jest Msza św., a po niej krótkie spotkania i zapada
ciemna afrykańska noc. Świerszcze zaczynają grać przepięknie, a przy
murzyńskich domkach zapalają się ogniska i gotuje się kolację. Później słychać
tylko śpiewy tych, co urządzają sobie pikniki w buszu; a jest ich dużo. Słychać
i chłopaków, i dziewczyny. Za dnia nie widziałem ani razu, by chłopak trzymał
dziewczynę za rękę. Dziwne, skąd się bierze tyle dzieci…
Świt zaczyna się około 6 rano.
Misjonarz zostawiony jest w zasadzie na misji bez większego
wsparcia z Polski. A na hojność Murzynów nie ma co liczyć. Nie są oni nauczeni,
aby dbać o swojego księdza, czy też swój kościół. Misjonarz musi dokładać do
wszystkiego. Co prawda wymaga on, aby w jakiś sposób parafianie „odpracowali”
pomoc i zrobili coś dla kościoła – ale nauczyć ich tego, to trudne zadanie.
Niedzielna taca w Mpanshy pokrywa tylko część pensji katechisty;
dla samego misjonarza ludzie składają ofiarę, za którą można kupić zaledwie
kilka pomidorów.
W kaplicach położonych w buszu sytuacja jest trochę inna.
Ludzie muszą zdawać sobie sprawę, że trzeba jeszcze dołożyć się do kosztów
dojazdu.
W każdą sobotę Maciek jedzie w busz, do jednej lub dwóch
kaplic, by sprawować Msze św. W niedziele jedną Mszę odprawia w Mpanshy, a
drugą w buszu.
Msza św. trwa w Mpanshy krócej niż w kaplicach dojazdowych,
bo ok. 1,5 godziny; jest też piękna, ale brakuje jej spontaniczności i takiej
radości, jaka jest u wiernych na tzw. outstations. Ludzie, odświętnie ubrani,
gromadzą się od rana, palą ogniska i przygotowują posiłek dla misjonarza.
Ksiądz witany jest radośnie. Rozpoczyna się spowiedź, a po niej procesyjne
wyjście do ołtarza. Na czele procesji za ministrantami tańczą dziewczynki w
odświętnych strojach, tzw. stelki. Msza św. trwa bite dwie godziny. Dodatkowo
nasz pobyt podnosił rangę Mszy św. – bo tutaj nie zdarzyło się jeszcze, aby
Mszę św. celebrowało trzech księży, a w kościele był jeszcze ojciec ich
misjonarza. Byliśmy bardzo gorąco i radośnie przyjmowani, a po Mszy każdy miał
przyjemność się z nami przywitać. Po zakończeniu czynności kancelaryjnych
siadaliśmy do obiadu – oczywiście tylko w towarzystwie mężczyzn. W jednej misce
była prażona kasza kukurydziana, tzw. nshima, w drugiej kościsty i chudy
kurczak i czasami zielenina. Jedzenie brało się rękoma na swój talerz. Jadło
się też rękoma. Zjeść to się dało, ale wyżyć na takim posiłku byłoby trudno – a
ludność miejscowa ma tylko taką nshimę i dobrze jest, jak jej wystarczy na
więcej niż jeden posiłek dziennie. Ręce myło się oczywiście przed i po jedzeniu
(choć bez mydła i w zimnej wodzie). Po pożegnaniu wracaliśmy do Mpanshy. Cały
wyjazd do jednej kaplicy zabierał ok. 6 godz; do dwóch – cały dzień. Po
powrocie sił już nie było na nic.
Zwiedziliśmy też szpitale. Ten w Mpanshy prowadzony jest
prawie wg standardów europejskich, w oknach i nad łóżkami moskitiery, trzy
posiłki dziennie, chorzy leżą na łóżkach, a ich rodziny na podłogach, pełna
obsługa lekarska i pielęgniarska, leki za darmo. Maciek leżał tam dwukrotnie z
malarią. Trzeba jednak powiedzieć, że szpital funkcjonuje na takim poziomie
dzięki siostrom zakonnym, które organizują pomoc zza granicy, a same prowadzą
wspaniały ogród ze wszystkimi chyba tropikalnymi owocami oraz gospodarstwo
hodowlane. Tak zadbanego ogrodu i tak pieczołowicie prowadzonej hodowli jeszcze
nie widziałem. Dochód z gospodarstwa i ogrodu idzie na szpital. Domem zakonnym
kierują dwie wspaniałe siostry z Polski: Sabina i Józefa. Przy szpitalu jest
hospicjum dla dzieci na 90 łóżek, prowadzone przez świecką misjonarkę z Polski
– Gosię.
Podobny szpital funkcjonuje na misji w Katondwe, który
również prowadzony jest przez polskie siostry zakonne i lekarkę z Polski.
Trzeba jednak powiedzieć, że w obu tych szpitalach pracują też z wielkim
oddaniem siostry Zambijki.
Umieralność w Zambii jest duża: HIV, gruźlica i malaria
robią spustoszenie wśród ludności.
W Mpanshya widzieliśmy ceremonię pogrzebu zmarłej kobiety.
Zmarła wraz z najbliższą rodziną przebywała w pokoju pożegnań – płacz i
zawodzenie. Na zewnątrz oczekiwali żałobnicy, tańcząc i śpiewając. Kobietę
owinięto w prześcieradło, włożono do pudła z kartonów i wywieziono na cmentarz.
Tradycja kultu zmarłych jest inna niż nasza. Po pogrzebie rodzina nie chodzi na
cmentarz, bo mogłaby być posądzona o czary. Człowiek był i go nie ma. Cmentarz
jest zarośnięty i ponury. Mszy św. za zmarłych się nie odprawia, a i innych
intencji Murzyni też nie zamawiają. Jako ciekawostkę podam, że szefa wioski
grzebie się na siedząco na krześle i z berłem w ręku, żeby pilnował zmarłych.
Oprócz
„części misyjnej” nasza wyprawa miała też charakter typowo turystyczny.
Odwiedziliśmy na misji w Ithezi Thezi kolegę Maćka z
diecezji częstochowskiej – Michała. Podróż to cała wyprawa. Odległość 600 km, w
tym 130 kilometrów to droga, którą trudno opisać – dziury wszędzie,wielkość
niektórych taka, że cały samochód by się zmieścił. Na odcinku chyba z 50
kilometrów atakowała mucha tse tse. Coś okropnego, a Maciek prowadził samochód
z prędkością 90 kilometrów – nie wiadomo, co bardziej przerażało.
Ale za to przyjęcie wspaniale. Kucharce, gdy zobaczyła
czterech chłopów, ręce się trzęsły i Michał musiał pomagać jej zrobić herbatę.
Gotuje dobrze i jest bardzo miła.
U Michała na misji jest prąd i woda, ma piękny ogród,w
okolicy znajduje się potężna zapora wodna. Miasteczko ma ok. 3 tysięcy ludzi,
są tu dwa kościoły, oba ładne, a w buszu czeka jeszcze 17 kaplic. Pracy dużo. W
okolicznych wodach krokodyle i hipopotamy. Wybraliśmy się na safari do
pobliskiego parku narodowego – wyprawa przepiękna. Gdy wracaliśmy, na wąskiej
buszowej drodze wyrósł przed nami ogromny słoń. Kierowca zatrzymał samochód w
odległości 20 metrów, niezwykła okazja do zrobienia zdjęć. Ale słoniowi się to
nie spodobało, zaryczał, podniósł trąbę do góry, uszy mu się wyprostowały i
ruszył na nas! Uciekać nie było gdzie, śmierć już widziałem, na samochodzie
zapadła cisza. I gdy słoń był tuż tuż, kierowca włączył bardzo głośno silnik
samochodu, słoń bokiem obok nas wpadł do buszu… i dalej ryczy. Kierowca
podjechał parę metrów do niego i znów silnikiem go przestraszył. Droga zrobiła
się wolna, my do przodu, a słoń za nami, ale już nie dał rady nas dogonić. Na
samochodzie przez chwilę trwała absolutna cisza, po czym wszyscy odetchnęliśmy
z ulgą. Czas było wracać do domu.
Drugiego dnia pożegnanie z misją Michała, siostrami i
mieszkańcami.
Wracamy do Mpanshy, Maciek do obowiązków na misji, a my aby
odpocząć. Na następną wycieczkę wybraliśmy się do Livingston, gdzie jest
wspaniały wodospad Wiktoria. Podróż z Lusaki odbyliśmy autobusem – 7 godzin.
Jest tutaj dużo małp, a z jedną zaznajomiliśmy się trochę lepiej. Idziemy,
Andrzej w reklamówce ma banany, z przodu małpa... Andrzej wyciąga rękę z bananem,
ułamek sekundy i reklamówki już nie ma. Całe szczęście, że nie został
podrapany. Zwiedzanie Livingston zakończyliśmy rejsem po Zambezi. Rzeka ogromna
z niebezpiecznymi zwierzętami.
W Lusace kończy żywot wysłużony Maćka samochód – na naprawę
szkoda już pieniędzy. Na nowy nie wiadomo, jak długo będzie trzeba czekać.
Wracamy do Mpanshy pożyczonym na misji Makeni malutkim samochodem, wzbudzając
radość i śmiech Murzynów – dwóch białych na pace malutkiego samochodu ze stertą
zakupów – to dla nich powód do śmiechu.
Zbliża się
czas odjazdu. Maciek przygotowuje misję do swojej nieobecności, załatwia
zastępstwa; omawia najważniejsze sprawy z katechistą, radą parafialną,
gospodynią i siostrami. Spędzamy trochę czasu na wyremontowanej przez Maćka
werandzie. Widok przepiękny, przed nami góry, na placu zamontowana tablica do
kosza. Co prawda startują tutaj komary, ale po ścianach urzędują przyjaciele
człowieka jaszczurki, które wszystko co siądzie na ścianie zjadają. Na tej
werandzie witała nas obiadem rada parafialna, otrzymaliśmy bogaty prezent –
koguta. Zjedliśmy go ze smakiem, ale gotowałem go 3 godziny, dusiłem jeszcze
godzinę i za miękki nie był, ale smakował. Chleb i inne potrzebne rzeczy kupuje
się w najbliższym mieście, tj. w Lusace – 200 km dalej.
Wyjechaliśmy jeszcze do sąsiedniej parafii w górach, 150 km,
Katondwe, gdzie jest czarny ksiądz. Odziedziczył on parafię po polskich
jezuitach. Kościół piękny z dachówką czerwoną, taką przedwojenną, plebania
duża. Na budynkach widać już czas i brak bieżącego utrzymania. Nadszedł
czas pożegnań, ostatni wieczór spędziliśmy z siostrami i Gosią, było wspaniale
i rzewnie. Na drogę dostaliśmy leki na wypadek zachorowania na malarię.
Wyjazd do Lusaki. Następnego dnia ładujemy się do samolotu i
do Polski, za którą już się stęskniliśmy. Z okien samolotu oglądamy jeszcze
piaski Sahary, lodowce na Alpach i Londyn. Wracaliśmy z Maćkiem, to i podróż
nam się nie nudziła. Maciek leciał do Polski, aby trochę odpocząć, bo malaria
jednak zrobiła w nim spustoszenie, a ponadto musiał „wyremontować” nogę, bo już
dokuczała mu mocno.
Dziękuję
serdecznie Synowi za to, że na stare lata mogłem go odwiedzić w Zambii,
zobaczyć warunki jego pracy i innych misjonarzy. Patrząc na pracę misjonarzy,
można się dziwić, że tu, w Polsce, mają wszystko, co jest niezbędne do życia, a
wybierają życie samotne, trudne i chyba niezrozumiane przez nas. Teraz już
wiem, że ten czas przeznaczony na pracę na misji jest wspaniałym przeżyciem,
ale bez pomocy Boga niemożliwym do realizacji. Jestem szczęśliwy, że doznałem
tego osobiście, że poznałem tylu wspaniałych ludzi. Poznałem również
wspaniałych księży z Częstochowy – Gabrysia i Andrzeja, z którymi dzieliłem
trudy i przyjemności tej podróży. Pomimo dolegliwości mojego wieku podróż
przebyłem dobrze i nie wiedziałem, co to jest ból kolana, zapomniałem o
nadciśnieniu. Nawet kilkugodzinne jazdy na pace samochodu służyły mi doskonale.
Dziękuję Bogu, że mam takiego Syna.
